Khám phá » Đi và gặp

Thứ ba, 14/10/2025, 00:24:11 AM (GMT+7)

Loài cá bí ẩn trên dòng Mê Kông

(23:05:39 PM 01/10/2011)

(Tin Môi Trường) - (Tinmoitruong.vn)-Một loài cá cực ngon, dáng đẹp, từng xuất hiện vô số trên sông Mê Kông nay đối diện nguy cơ tuyệt chủng, có tên trong Sách đỏ. Giờ đề cập đến tên chúng, những người sống bằng nghề "đâm hà bá" đều lạ lẫm, mỗi người nói về loại cá này một cách, họ tả hình dáng cá không giống nhau...

>> Loài cây mọc hoang ở Việt Nam trị axit uric cực tốt >> Ba loại cây giúp giảm stress ở nơi làm việc >> Thêm 18 cây cổ thụ và 2 loài cây mới lọt vào danh sách Cây Di sản Việt Nam >> Nhiều loại cây hàng trăm tuổi ở Ngọc Chiến được công nhận là cây di sản Việt Nam >> Thêm loài cây mới lọt vào danh sách Cây Di sản Việt Nam

Có người kêu chúng là cá sọc dưa, có người kêu là cá sọc, có người kêu là cá trà sóc... Có ngư dân tả nó giống như cá cóc, có người tả nó giống cá cá sủ, có người tả nó giống cá chép… Có nhiều ngư dân không phân biệt được chúng là cá hiền hay cá dữ, là cá đen hay cá trắng.

Hành tung loài cá hiếm

Theo lão ngư Sáu Kỷ sống bằng nghề đánh cá 40 năm trên khúc sông Hậu đoạn qua xã Thuận Giang, huyện Phú Tân, An Giang thì cá sọc dưa - còn gọi là cá trà sóc - là cá hiền, ăn rong rêu, tảo, các loài cá con, hình dáng hao hao cá chép, có thân thon dài, cặp mắt màu đỏ hồng rất đẹp, đuôi và vây cá màu đỏ, mõm cá tròn có hai đôi râu, trên mình có các sọc ngang màu đen nên còn gọi là cá sọc dưa. Cá sọc dưa lúc trước xuất hiện nhiều trên nhánh sông Tiền và sông Hậu nhưng khoảng 15 năm trở lại đây chúng hiếm dần.

Ông Kỷ cho biết khúc sông Hậu chảy qua Thuận Giang đổ về ba ngã sông nên là nơi giao luồng kéo theo tôm cá to như cá hô, cá sọc dưa, cá tra dầu về ở rất nhiều. Ngày xưa chuyện thả lưới dính cá to nặng vài chục ký như cá sọc dưa là chuyện thường trên khúc sông này. Ngộ một cái là sông Hậu, sông Tiền chảy xuống các miệt dưới Vĩnh Long, Cần Thơ, Trà Vinh thì cá sọc dưa phân bố thưa thớt dần, cho nên nhiều ngư dân vùng đó không rõ lắm về loài cá sọc dưa.

Cá trà sóc rời khỏi mặt nước rất mau chết

Cá sọc dưa không ăn mồi câu, chỉ thả lưới mới dính chúng. Thịt cá dai, ngon thơm hơn cả cá cóc, giá cá hiện nay không dưới 100.000 đồng/ kg. Ông Sáu Kỷ nhớ lại: "Cá rất to, có con nặng 20 kg, hồi đó bắt được cá sọc dưa nặng 13-18 kg là chuyện thường. Chúng khỏe hơn cá chép, bị dính lưới quậy tưng bừng nhưng đem lên khỏi mặt nước thì mau chết lắm. Ngày nay bắt được cá trà sóc đem ra các nhà hàng, quán nhậu họ cân liền".

Ông Kỷ giải thích do cá ngày càng hiếm nên những ai sống bằng nghề cá lâu năm mới hiểu tường tận về cá sọc dưa, còn ngư dân trẻ bây giờ hiểu về chúng lờ mờ, thậm chí nhiều người bắt dính cá sọc dưa tưởng là cá lạ, hoảng vía thả xuống sông...

Ông Sáu Kỷ kể thời gian gần đây các ngư dân miệt Phú Tân, Chợ Mới, Châu Phú, An Giang khi bắt được cá trà sóc thì ngay lập tức có nhiều người đến mua. Những người này xưng là nhà khoa học thu mua cá lại để bảo tồn, cứu cho chúng khỏi tuyệt chủng. Theo tài liệu khoa học, cá sọc dưa ngoài sông Mê Kông còn xuất hiện ở các sông rạch của Thái Lan và Malaysia.

Đo chiều dài, gắn chip một con cá trà sóc nhỏ

Bảo tồn cá quý

Nhiều lão ngư cho rằng cá sọc dưa thịt ngon không thua gì cá anh vũ - loài cá tiến vua - mà hình dáng cá sọc dưa còn đẹp hơn. Về lý do vì sao ngày xưa loài cá này không nằm trong danh sách cá tiến vua, các lão ngư cho rằng có lẽ là vì… cái tên. Những ngư dân ngày xưa đã chơi trò "láu cá" với vua, đặt cho loài cá này một cái tên xấu để vua khỏi chú ý, tưởng cá thường, không bắt họ phải săn lùng để tiến, như cá cóc là loài cá đen nhưng thịt thơm ngon không kém cá anh vũ, thậm chí có màu sắc trắng bóc, nhìn "quý phái" hơn cá anh vũ.

Lần theo chỉ dẫn của các ngư dân, chúng tôi tìm đến Trung tâm quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam Bộ tọa lạc ở xã An Thái Trung (huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang) truy tìm tung tích loài cá lạ này. Nghe chúng tôi tìm hiểu về cá sọc dưa, các cán bộ trung tâm vui vẻ cho biết tên khoa học của nó là Probarbus jullieni, các nhà khoa học gọi nó là tên trà sóc, trung tâm đang lưu giữ bầy cá quý bảo tồn nghiên cứu cho sinh sản nhân tạo.

Thạc sĩ Thi Thanh Vinh, Trưởng bộ môn Sản xuất giống và Công nghệ, kiêm chủ nhiệm chương trình bảo tồn cá trà sóc thừa nhận trung tâm đang nuôi dưỡng trên 80 con cá trà sóc, trong đó con lớn nhất trên 18 kg, con nhỏ nhất dưới 0,5 kg. Năm 2005 trung tâm bắt đầu triển khai chương trình nghiên cứu, lưu giữ cá trà sóc. Mỗi con cá nuôi đều gắn chip, theo dõi quá trình tiến hóa, sinh trưởng...

Thạc sĩ Vinh khẳng định cá trà sóc thuộc nhóm cá đen, con lớn nhất trọng lượng khoảng 20 kg, thịt cá thơm ngon, có giá trị kinh tế cao. Ông Vinh kể: "Để thu gom được bầy cá này, chúng tôi làm việc rất gian nan, đi dọc theo các khúc sông lân la làm quen với các ngư dân ở đầu nguồn sông Hậu, sông Tiền.

Hỏi họ về cá trà sóc và khi ngư dân trả lời hay chỉ dẫn khúc sông nào, ngư dân nào thường bắt được cá chúng tôi vui mừng khôn xiết, có mặt ngay tại điểm đó. Ban đầu các ngư dân không rõ chúng tôi thu mua cá làm gì, nhưng nghe chúng tôi thuyết phục loài cá này gần như tuyệt chủng, phải nuôi giữ bảo tồn cho sinh sản nhân tạo thì họ vui vẻ hợp tác ngay. Do đó, ai vừa bắt được cá thì họ báo, chúng tôi tức tốc có mặt đưa cá về nếu chậm trễ chúng bị đuối sức chết thì rất tiếc".

Cùng với việc làm quen các ngư dân, các nhà khoa học đã lần mò tìm tới các ao nuôi cá. Kinh nghiệm cho thấy, trong mùa lũ các loài cá từ sông rạch bơi vào ao hồ nhà dân trú ẩn và khi nước rút bị mắc kẹt lại ở đó luôn. Quả thật, không ngoài dự đoán, có nhiều ao nuôi có cá trà sóc. Thông thường, chủ nhân của các ao nuôi này quý cá, nhưng nghe đến mục đích bảo tồn loài cá đều sốt sắng cho mượn, hay bán cá lại cho các nhà khoa học.

Theo thạc sĩ Vinh thì bầy cá trà sóc đang thích nghi với môi trường nuôi dưỡng nhân tạo và phát triển tốt. Các thông số, đặc điểm sinh thái của đàn cá, trung tâm đã nắm tường tận. Thạc sĩ Vinh chia sẻ: "Cá trà sóc nằm trong họ cá chép nên khả năng sinh sản cao, chuyện cho cá trà sóc đẻ nhân tạo thành công là chuyện trong tầm tay".

Nếu căn cứ vào phát biểu và niềm tin của các cán bộ thuộc Trung tâm quốc gia giống thủy sản nước ngọt Nam Bộ thì việc loài cá bí ẩn có tên trong Sách đỏ nay mai lại xuất hiện trên sông rạch miền Tây chỉ còn là vấn đề thời gian. Và như thế, sông Mê Kông lại được trả về cho nó những thứ mà con người lâu nay vẫn tận diệt không một chút xót thương. Thiếu vắng những loài cá hiếm như cá trà sóc, cá hô, cá tra dầu... sông Mê Kông sẽ buồn tẻ, mất đi nhiều tính kỳ thú của dòng sông vang danh trên địa cầu.

Bài & ảnh: Thanh Dũng (Thanh niên )

[Quay lại]

Từ khóa liên quan: Loài cá, bí ẩn , trên dòng, Mê Kông

Gửi ý kiến bạn đọc về: Loài cá bí ẩn trên dòng Mê Kông

*	*
*
Nội dung*

Chọn file

(File: .Zip - 2M)

(Tin Môi Trường hoan nghênh các ý kiến đóng góp của bạn đọc cho bài viết. Các thảo luận sẽ được xem xét trước khi đăng tải. Tin Môi Trường giữ quyền từ chối những lời lẽ xúc phạm cá nhân, tổ chức; lời lẽ trái thuần phong mỹ tục, vi phạm pháp luật. Bạn đọc thảo luận bằng tiếng Việt có dấu. Ý kiến không nhất thiết thể hiện quan điểm của Tin Môi Trường. Cám ơn sự đóng góp và hợp tác của các bạn)