Rác điện tử: Phó mặc… ve chai!

>> Vận động ngư dân đưa rác về bờ và câu chuyện thay đổi hành vi ở tỉnh Phú Yên >> VACNE phối hợp tổ chức tập huấn cho các thầy cô vùng duyên hải Bắc bộ về giáo dục môi trường, giảm rác thải nhựa đại dương >> Bãi rác lộ thiên của Tâm Sinh Nghĩa cháy âm ỉ, người dân khốn khổ vì mùi hôi >> Ninh Thuận: Phát triển công nghệ tiền xử lý rác thải phù hợp với địa phương Việt Nam >> Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ TN&MT Việt Nam trao đổi về quản lý chất thải điện tử trong chương trình “trái đất xanh” của VTV1

Viện Khoa học - Công nghệ môi trường ĐH Bách khoa Hà Nội cho biết năm 2005, ước tính tổng lượng rác thải điện tử (RTĐT) trên cả nước chỉ khoảng 1.630 tấn. Tuy nhiên, từ năm 2010, lượng RTĐT phát sinh của cả nước đã lên đến 61.000-113.000 tấn/năm!

Thải nhiều, xử lý ít

Tại TP HCM, thống kê mới đây của Viện Kỹ thuật nhiệt đới - Bảo vệ môi trường (VITTEP) cho thấy RTĐT đang ngày càng tăng nhưng gần như không có hệ thống thu gom, xử lý. Khối lượng RTĐT ở TP HCM ước khoảng trên 6.000 tấn/năm, dự báo đến năm 2020 là 7.000 - 10.860 tấn/năm. Thế nhưng, số RTĐT được tái chế hoặc tiêu hủy rất ít.

Theo khảo sát của VITTEP, trên 92% cơ sở thu gom, vận chuyển, lưu trữ RTĐT hiện nay đều không có giấy phép hành nghề. Trong đó, 97% là cơ sở tư nhân với quy mô rất nhỏ, không bảo đảm an toàn về môi trường. Việc tái chế RTĐT còn ở dạng thủ công, không có công nghệ tiêu hủy riêng biệt.

Rác điện tử tại Việt Nam ngày càng nhiều nhưng không được xử lý triệt để

Các nhà khoa học cảnh báo nguy cơ gây ô nhiễm môi trường của RTĐT là rất lớn.

Nếu để tình trạng hiện nay kéo dài, RTĐT sẽ gây ô nhiễm môi trường nặng nề, tác động nghiêm trọng đến chất lượng đời sống của người dân. Ngoài ra, theo tìm hiểu của chúng tôi, đến nay, có rất ít nghiên cứu về xử lý RTĐT ở Việt Nam dù giới khoa học ít nhiều đều quan tâm.

TS Trần Minh Chí, Viện trưởng VITTEP, cho biết trong RTĐT chứa nhiều thành phần nguy hại như chì, cadimi, thủy ngân, asen… Các chất này có khả năng phá hủy tầng ozone và ảnh hưởng đến đất đai, nước ngầm. “Nếu không tiêu hủy hoặc tái chế không đúng phương pháp, RTĐT sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường. Do đó, cần nhanh chóng có giải pháp với vấn đề này” - ông Chí lo ngại.

Tái chế sơ sài, lạc hậu

Theo Viện Khoa học - Công nghệ môi trường ĐH Bách khoa Hà Nội, số người dân mang RTĐT đến cơ sở thu mua chiếm tỉ lệ rất thấp, với 5% ở Hà Nội và 11% ở TP HCM. Trong khi đó, khoảng 70%-85% người dùng tại TP HCM lựa chọn bán RTĐT cho người thu mua ve chai hoặc giữ trong nhà.

Những con số này cho thấy lượng RTĐT được xử lý đúng chuẩn là rất ít và còn một phần rất lớn tồn đọng ngoài môi trường tự nhiên. Việc thu gom, xử lý RTĐT tại Việt Nam hiện vẫn chưa được các cơ quan chức năng quan tâm và hướng dẫn đúng quy trình, chủ yếu phó mặc cho cơ sở tư nhân.

Các cơ sở tư nhân này thu mua RTĐT từ những người bán ve chai và tái chế với phương tiện kỹ thuật sơ sài, lạc hậu, không đúng tiêu chuẩn khoa học. Sau khi thu gom, một phần RTĐT được rã ra tìm những thứ còn tốt để tiếp tục bán lại; những thứ đã hỏng thì được đem đi nghiền, đốt rồi pha thêm hóa chất, vật liệu khác để làm ra các sản phẩm tái chế rẻ tiền.

Quy trình lạc hậu như vậy khiến RTĐT được xử lý rất chậm, không đúng quy cách và nhiều nguy cơ tác động ngược trở lại môi trường, đời sống. Ngoài ra, nước ta hiện vẫn chưa có các nhà máy xử lý RTĐT chuyên dụng quy mô lớn. Điều này càng làm tăng thêm nỗi lo nhiều khu vực sẽ xuất hiện các bãi RTĐT khổng lồ.

Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và Môi trường Việt Nam cho rằng cùng với các vấn đề môi trường khác, quản lý RTĐT cần được quan tâm đúng mức. RTĐT phải được xem như một mối nguy hiểm cho môi trường và cần được giải quyết càng sớm càng tốt. Phát triển, cải thiện cơ sở hạ tầng các hệ thống tái chế RTĐT sẽ có nhiều tác động tích cực như bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên, tạo việc làm cho người lao động…

Để RTĐT không gia tăng và gây tác hại đến môi trường, cần tăng cường giáo dục ý thức cộng đồng về vai trò và nghĩa vụ của người tiêu dùng, doanh nghiệp trong việc thu gom, xử lý. Đồng thời, cần xây dựng mô hình thu gom RTĐT phù hợp với tiêu chuẩn khoa học, thu hút các doanh nghiệp đầu tư xử lý, tăng cường hiệu quả quản lý của nhà nước đối với hoạt động thu gom và xử lý RTĐT…